Πολλοί συνάνθρωποί μας πάσχουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ, με τις προβλέψεις για τα επόμενα χρόνια να είναι αυξητικές. Η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή βοηθάει ειδικά στα αρχικά στάδια στην αντιμετώπιση της νόσου, ωστόσο υπάρχουν και κάποιες μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπισή της, που συχνά είναι εξίσου αποτελεσματικές. Μάθετε ποιες είναι και τι υπόσχονται.

Τι είναι το Αλτσχάιμερ
Η άνοια και ειδικότερα η νόσος Αλτσχάιμερ, αποτελεί μια νευροεκφυλιστική ασθένεια, η οποία πέρα από τα προβλήματα μνήμης με τα οποία είναι ταυτισμένη στο ευρύ κοινό, σταδιακά προκαλεί έκπτωση σε όλες τις λειτουργίες του εγκεφάλου και αποδιοργανώνει τον ασθενή σε κάθε έκφανση της καθημερινότητάς του, παρουσιάζοντας συχνά έντονες συμπεριφορικές και συναισθηματικές διαταραχές. Είναι γνωστό πως η έγκυρη και έγκαιρη διάγνωση της ασθένειας, μέσω νευροψυχολογικών δοκιμασιών, σε συνδυασμό με νευρολογικές εξετάσεις, μπορεί να οδηγήσει στη λήψη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, η οποία βοηθάει ειδικά στα αρχικά στάδια στην ενίσχυση των νοητικών λειτουργιών, αλλά παράλληλα και στην αντιμετώπιση των διαταραχών της διάθεσης και της συμπεριφοράς.

Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις
Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις στην άνοια και στη νόσο Αλτσχάιμερ δεν σταματούν στη λήψη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής. Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στις λεγόμενες «Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις», οι οποίες -πάντα σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή- μπορούν αποδεδειγμένα να οδηγήσουν στη σταθεροποίηση μεσοπρόθεσμα της κατάστασης του ασθενούς ή τουλάχιστον στην επιβράδυνση της επιδείνωσής της. Οι μη φαρμακευτικές αυτές παρεμβάσεις συνίστανται ουσιαστικά σε 2 κατηγορίες, τις ασκήσεις Νοητικής Ενδυνάμωσης και τη Θεραπεία Διά Αναμνήσεων. Η Εικαστική Θεραπεία ή αλλιώς Θεραπεία Διά Τέχνης είναι επίσης βοηθητική ως μέσο ανακούφισης και έκφρασης του συναισθήματος και της δημιουργικότητας, ενώ σημαντικό ρόλο έχουν λογοθεραπευτικές, φυσικοθεραπευτικές και εργοθεραπευτικές παρεμβάσεις, μιας και συχνά ο ασθενής παρουσιάζει πολλαπλά ελλείμματα, τόσο στον λόγο του (αφασία- απραξία), όσο και στην εκτελεστική του ικανότητα και στην κινητικότητά του.

Ασκήσεις Νοητικής Ενδυνάμωσης
Οι ασκήσεις Νοητικής Ενδυνάμωσης κάνουν αυτό ακριβώς που λέει η ονομασία τους, ενισχύουν, δηλαδή, συγκεκριμένες λειτουργίες του εγκεφάλου και για τον λόγο αυτό διακρίνονται σε ασκήσεις που ενισχύουν τη μνημονική ικανότητα (και ειδικά στη βραχυπρόθεσμη μνήμη, η οποία επηρεάζεται εντονότερα) την ικανότητα λόγου, την οπτικοχωρική και κατασκευαστική ικανότητα, τη σκέψη, την προσοχή και τη συγκέντρωση, τη φαντασία και γενικά όλες τις εγκεφαλικές λειτουργίες, οι οποίες διατηρούνται ακόμα.

Αυτό σημαίνει πως οι ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης μπορούν να εφαρμοστούν σε οποιοδήποτε στάδιο της νόσου, απλά προσαρμόζοντας τη φύση των ασκήσεων στο επίπεδο των νοητικών λειτουργιών του κάθε ασθενούς. Για παράδειγμα, μια απλή άσκηση απλής μνημονικής ανάκλησης παροιμιών, μπορεί να προσαρμοστεί ανάλογα με το στάδιο εξέλιξης της νόσου, είτε ζητώντας το συμβολικό νόημα και κάνοντας σημασιολογική ανάλυση της κάθε παροιμίας, είτε δίνοντας το πρώτο μισό της παροιμίας, ώστε να βοηθηθεί συνειρμικά η μνημονική ανάκληση σε πιο αποδιοργανωμένους ασθενείς. Με τον ίδιο τρόπο και με πιο απαιτητικές ασκήσεις είναι δυνατή η ενίσχυση οποιασδήποτε εγκεφαλικής λειτουργίας επιλέξουμε να ενισχύσουμε.

Θεραπεία Διά Αναμνήσεων
Συνίσταται σε μια μη φαρμακευτική θεραπευτική παρέμβαση, η οποία επωφελείται από το γεγονός πως η μακροπρόθεσμη μνήμη του ασθενούς δεν εξασθενεί, παρά στα τελικά στάδια της νόσου και ενισχύει τόσο τις νοητικές ικανότητες που παρουσιάζουν έκπτωση όπως η φαντασία, η προσοχή και η σκέψη, αλλά ως επί το πλείστον βοηθάει στη συναισθηματική έκφραση του ατόμου, ανασύροντας μνήμες από το παρελθόν και συνδέοντάς τες με γεγονότα που συμβαίνουν στο εδώ και τώρα.

Έτσι για παράδειγμα με αφορμή κάποια γενέθλια, μπορούμε να ζητήσουμε από τον ασθενή να μας περιγράψει πώς πέρναγαν αυτές τις μέρες στα παλιότερα χρόνια, από τότε που ήταν μικρό παιδάκι και καθώς μεγάλωνε με την οικογένειά του, και να μας εξηγήσει σε τι διαφέρουν με τις σύγχρονες συνήθειες, να θυμηθεί και να μοιραστεί μαζί μας ευχάριστες αναμνήσεις από το παρελθόν. Το σημαντικότερο κέρδος που αποκομίζει ο ασθενής από τη θεραπευτική αυτή παρέμβαση είναι πως καταφέρνει να διατηρήσει μια σταθερότητα στην αίσθηση του εαυτού και της ταυτότητάς του, η οποία φαίνεται να διαταράσσεται συνεχώς τόσο λόγω των μνημονικών κενών που προκαλεί η ασθένεια όσο και λόγω της σχέσης του με τα αγαπημένα του πρόσωπα, μια σχέση που είτε διακόπτεται βίαια λόγω της νόσου είτε αλλάζει δραματικά μορφή.

Οι ζωές των… άλλων
ΟΙ ΠΑΡΑΠΑΝΩ παρεμβάσεις έχουν στόχο τη βελτίωση του επιπέδου λειτουργικότητας του ασθενούς στην καθημερινότητά του. Ωστόσο, χρειάζεται να τονιστεί πως συνήθως όταν ένα μέλος μιας οικογένειας παρουσιάσει Αλτσχάιμερ ή κάποια άλλη ανάλογη νευροεκφυλιστική ασθένεια, όλο το οικογενειακό σύστημα επηρεάζεται και ιδιαίτερα οι στενότεροι φροντιστές του, όπως ο/η σύζυγος και τα παιδιά. Είναι αναμφισβήτητα μια πολύ επώδυνη και τραυματική διαδικασία, καθώς ο φροντιστής βιώνει μια συνεχή κατάσταση πένθους, αφού νιώθει πως μέρα με τη μέρα χάνει τον άνθρωπο που ήξερε και αγαπούσε τόσα χρόνια.
Η ενοχή και ο θυμός προς τον εαυτό είναι κυρίαρχα συναισθήματα, αφού ο φροντιστής προσπαθεί μάταια να σταθεί ως ιδανικός φροντιστής δίπλα στον άνθρωπό του, σε μια προσπάθεια που είναι κατά κανόνα καταδικασμένη να αποτύχει όμως, λόγω της 24ωρης φροντίδας που χρειάζεται ο ασθενής ειδικά στα πιο προχωρημένα στάδια της νόσου, αφήνοντας τελικά τον φροντιστή εξουθενωμένο, ματαιωμένο και θυμωμένο. Η ζωή του φροντιστή σταδιακά ταυτίζεται με τη ζωή του ασθενούς.

Για τον λόγο αυτόν τα άτομα της οικογένειας που ζουν καθημερινά πολύ κοντά με τον άνθρωπο που νοσεί χρειάζεται να επιμορφωθούν και να ψυχοεκπαιδευτούν τόσο σχετικά με την παροχή κατάλληλης φροντίδας στον ασθενή, αλλά κυρίως στο πώς θα καταφέρουν να διατηρήσουν οι ίδιοι μια εσωτερική αίσθηση υγείας, σταθερότητας και ισορροπίας, λαμβάνοντας συχνά την απόφαση να αναθέσουν τη φροντίδα του ασθενούς σε μια πραγματικά εξειδικευμένη Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων.

Βοήθεια από ειδικούς και ομάδες
Όλα αυτά είναι καλό να δουλεύονται ψυχοθεραπευτικά με κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας, ενώ ιδιαίτερα βοηθητικές είναι και οι ομαδικές θεραπευτικές συνεδρίες συγγενών ή φροντιστών ατόμων με άνοια και Αλτσχάιμερ, όπου η αλληλοϋποστήριξη από τα υπόλοιπα μέλη και η ασφαλής διερεύνηση των συναισθημάτων και των ρόλων που εκδραματίζονται εντός και εκτός θεραπευτικού πλαισίου, παρέχουν τα απαραίτητα εργαλεία για την ανάλυση και την επανανοηματοδότηση των επώδυνων εμπειριών που βιώνουν τα μέλη.

Συμπερασματικά, αυτό που χρειάζεται να έχουμε στον νου μας είναι πως μολονότι η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ δεν θεραπεύονται με την έννοια της ίασης και ο δρόμος αυτός μοιάζει να έχει μια μόνο κατεύθυνση, παρόλ’ αυτά μπορούμε να επιλέξουμε εμείς αν στην πορεία αυτή θα συνεχίσουμε να ταλαιπωρούμαστε πέφτοντας στις ίδιες παγίδες -που συχνά οι ίδιοι τοποθετούμε- ή αν θα υιοθετήσουμε εναλλακτικούς ρόλους και στάσεις που θα προσδώσουν νέο νόημα στη μακρά και επώδυνη αυτή δοκιμασία.